U novijim teorijskim raspravama između modernista i primordijalista o prirodi nacionalizma i etničkih sukoba stari jaz u pristupima znatno je smanjen. Tako, između ostaloga, dolazi do kompromisne diobe povijesnih značenja nacije, s jedne strane kao elitnoga (ograničenog na srednjovjekovno plemstvo) (Hastings, Smith), a s druge kao masovnog fenomena (u kontekstu modernih revolucija i industrijskog kapitalizma) (Breuilly, Kumar). Također, sve je više interpretativnih pokušaja konstruktivističke sinteze afektivnih i interesnih, odnosno primordijalnih i instrumentalnih, dimenzija nacionalnog identiteta i etničkih sukoba (Brown, Wolff, Brubaker). To je teorijsko stanje okarakterizirano kao “miroljubivi pluralizam” (Smelser) i “kaotično” (Ritzer)...